So Close / So Far Away

Deze tentoonstelling wil een portret schetsen van de tegenstellingen in onze hedendaagse maatschappij. Ze stelt de vraag of wij ons nauwer verbonden voelen met vreemde culturen door de uitwisseling van gebruiken en technologische kennis. De afstanden tussen landen en mensen worden kleiner, reizen is al lang niet meer uitzonderlijk en dankzij het internet kunnen we in een oogwenk in verbinding treden met de meest verafgelegen streken ter wereld. Overal vind je McDonald's, Coca-Cola en Nike, en zelfs het kleinste stadje in Europa heeft een Thais of Marokkaans restaurant. De verschillende culturen lijken met elkaar te versmelten. Maar kennen we onze medemensen in andere landen nu beter omdat we dezelfde dingen eten of dezelfde kleren dragen?

So Close / So Far Away stelt deze vragen aan de hand van werken van veertien belangrijke hedendaagse kunstenaars die met deze thema's bezig zijn. Centraal in de tentoonstelling staan werken uit de H+F Collectie van de Nederlandse kunstverzamelaar en mecenas Han Nefkens. Om met deze werken een bredere dialoog op gang te brengen, worden daarnaast ook een aantal werken uit privécollecties uit de Waregemse regio getoond.

Met werk van Adel Abdessemed, Sergey Bratkov, Elina Brotherus, Peter De Cupere, Desiree Dolron, Sutee Kunavichayanont, Esko Männikko, Zwelethu Mthethwa, Masato Nakamura, Deimantas Narkevicius, Shirin Neshat, Anri Sala, Manit Sriwanichpoom, Céline van Balen.

Curator: Hilde Teerlinck.


Over de kunstenaars:

Elina Brotherus
° 1972 Helsinki, Finland. Woont en werkt in Helsinki en Parijs.

Sinds het einde van de jaren 1990 confronteert de Finse kunstenares Elina Brotherus fotografie en video met het vocabularium en de thema’s van de klassieke figuratieve schilderkunst. Ze heeft een formele, rigoureuze visuele stijl met veel aandacht voor licht, kleur en compositie. Elina Brotherus hanteert de esthetiek van het onmiddellijke, die eigen is aan de fotografie. Lichamen en landschappen worden op heterdaad betrapt, als waren ze verrast door de werkelijkheid.
Der Wanderer 4is een zelfportret waarin de fysieke aanwezigheid van de kunstenares in dialoog staat met de horizon. Het geheel straalt kalmte en bezinning uit, als een lofbetuiging aan de idee van een ‘open venster op de wereld’.

Anri Sala
° 1974 Tirana, Albanië. Woont en werkt in Berlijn.

Anri Sala's manier van werken is geworteld in de politieke en sociale context van zijn vaderland Albanië. Hij maakt rijke, meerduidige werken met een even sobere als poëtische beeldtaal. De kracht van Sala's werk huist in de suggestieve, uitgebalanceerde vorm waarin hij zijn installaties weet te gieten.
Anri Sala’s foto No Barragán no Cry toont een schimmel, die als levende sculptuur op een metalen sokkel op het dak van de Casa Barragán (Mexico City) gefotografeerd werd. Het dier, waarvan de hoeven de grond niet raken, werd met de hulp van vier man op de sokkel gehesen. Deze foto werd binnen de kortste keren tot een icoon verheven. Ze verwijst naar een carrousselpaard dat na het overlijden van de beroemde architect Barragán uit diens woning verdween.

Peter De Cupere
° 1970 Leuven. Woont en werkt in Mortsel.

Peter De Cupere staat bekend als een beeldend kunstenaar die werkt met geur. Hij werkt het liefst met vormen die aan vorm verliezen en zich oplossen in het ongrijpbare, die vervluchtigen. Zijn werk gaat over processen, over veranderingen in de tijd en dat in combinatie met de ruimtelijke kracht van geuren, die zich – sterker nog dan beelden – vastzetten in ons geheugen. In het poëtische werk Flight around the World lopen vier figuren met het hoofd in de wolken. Flight around the World is een maquette voor een nog te realiseren installatie waarbij aan de bezoeker wordt gevraagd om zijn hoofd in de wolken te steken. Elke wolk verwijst door middel van zijn geur naar een werelddeel of streek.

Adel Abdessemed
° 1971 Constantine, Algerije. Woont en werkt in Parijs.

De Algerijnse kunstenaar Adel Abdessemed geeft in zijn werk een antwoord op het homogene, gestructureerde beeld van de wereld vandaag. Hij ontmaskert op een provocerende manier de onderdrukking door de culturele, economische en politieke systemen in de hedendaagse maatschappij. In de video Foot on wordt het brutale, primitieve gebaar van een voet die een blikje Coca-Cola verplettert een pure daad van deconstructie. Het is een aanklacht tegen het symbool van de macht van het kapitalisme. Het beeld is zo direct dat het, wars van enig militantisme, een krachtig gebaar wordt dat de zintuigen opent.

Manit Sriwanichpoom
° 1961 Bangkok, Thailand. Woont en werkt in Bangkok.

De explosieve ontwikkeling van het toerisme in Azië heeft verontrustende sociale, politieke en economische omwentelingen tot gevolg. De Thaise kunstenaar en activist Manit Sriwanichpoom levert een bittere commentaar op de onherstelbare gevolgen en de bedreigingen die door deze fenomenen in de hand worden gewerkt.
Pink Man is een karikatuur van de Thaise nieuwe rijken: hun sociaal succes steunt op het toerisme in hun land. De Pink Man wandelt met zijn caddie door de plaatsen die aan de basis lagen van zijn fortuin. De reeks toont het westerse en lokale publiek de keerzijde van een markt, die het geliefkoosde doelwit is geworden van terroristische organisaties. De kunstenaar creëerde de Pink Man in Paradise in 2003 in Bali, na de dodelijke aanslag van oktober 2002. Hij toont een verlaten paradijs en de dramatische gevolgen van de mate waarin de Aziatische culturen afhankelijk zijn van het toerisme.

Sutee Kunavichayanont
° 1965 Bangkok, Thailand. Woont en werkt in Bangkok.

Bezorgd om de gevolgen en gevaren van de nationalistische Thaise ideologie doet Sutee een beroep op de traditionele Siamese afbeeldingen. Hij voedt deze met de clichés van een glimlachende, exotische gemeenschap, in een parodie op de slechte werking van het Thaise schoolsysteem. Het onderwijs brengt een nationalisme over dat al te weinig in vraag wordt gesteld. Het is gebaseerd op leermethoden die de eenheidsgedachte in de hand werken. Een voorbeeld hiervan is het uit het hoofd leren, een methode die weinig plaats laat voor de analytische geest en voor individuele kritiek. De kunstenaar klaagt het bijna sinistere conformisme van zijn land aan tegenover de nationale identiteit die door de regering wordt opgelegd. Zijn kritiek is voornamelijk geconcentreerd op de gevaren van deze uniformisering en op de uitvoer van clichébeelden van Thailand, tegenover de bedreiging van de globalisering en het toerisme.

Zwelethu Mthethwa
° 1960 Durban, Zuid-Afrika. Woont en werkt in Kaapstad.

Een van de hoofdthema’s in het werk van de Zuid-Afrikaanse kunstenaar Zwelethu Mthethwa zijn de bannelingen in Zuid-Afrika, die geen andere keuze hebben dan in de sloppenwijken rond Kaapstad te wonen. Hoewel zijn foto’s de extreme armoede van deze migranten tonen, zijn ze niettemin niet bedoeld als een documentaire. De kunstenaar laat de toeschouwer de vrije keuze om zich zijn eigen beeld te vormen over de getoonde onderwerpen. Aan de hand van trotse, kleurrijke figuren onthullen zijn portretten de identiteitscrisis van deze bevolkingsgroepen, die aan de rand van de maatschappij leven. Hun aparte kledij en kakelbonte interieurs zijn hun manier om cultureel verzet te bieden in hun zoektocht naar hun eigen identiteit.

Desiree Dolron
° 1963 Haarlem, Nederland. Woont en werkt in Amsterdam.

De serie Te di todos mis sueños (ik heb je al mijn dromen geschonken) schommelt ergens tussen documentaire en plastische fotografie. Ze werpt een poëtische, verontrustende blik op de hedendaagse Cubaanse maatschappij. Het beeld is jarenlang het instrument geweest van een morele pedagogie en de stichtende bedoelingen van het regime. De spookbeelden getuigen van een verleden dat getekend is door de hoop en de verheerlijking van de revolutie van Castro en van een pedagogische propaganda, die nog altijd aanwezig is. De inwoners van La Habana lijken vandaag in vrede te leven met hun revolutionaire verleden, maar de fotografe onthult een verstarde wereld, die veertig jaar na de revolutie nog altijd op zoek is naar vrijheid.

Céline van Balen
° 1965 Amsterdam, Nederland. Woont en werkt in Amsterdam.

De Nederlandse fotografe Celine van Balen toont de anonieme, onzichtbare gezichten in de onverschilligheid van de stad. Ze vat en isoleert de blikken in een directe confrontatie. In haar portretten van jonge moslimvrouwen met hijab lijkt de sluier zich in een vreemde paradox te onderwerpen aan de kracht van het individu. De sluier accentueert de zachtheid van de gezichten, hij wordt er als het ware een kader van. In dit pure beeld, dat verder gaat dan de religieuze onderwerping, onthult de kunstenares de kwetsbaarheid, het verlangen, de moed en de dromen van deze vrouwen.

Masato Nakamura
° 1963 Akita, Japan. Woont en werkt in Tokyo.

De Japanse kunstenaar Masato Nakamura is begaan met de mutatie van de steden tegenover de toenemende globalisering. Hij doet een beroep op de vertrouwde, visuele symbolen uit het Aziatische bedrijfsleven, die het stadslandschap overheersen. Hij hanteert een minimalistische esthetiek, die gemakkelijk te herkennen is door de combinatie van drie kleuren. Het neonlicht van 7-Eleven Japan, de grootste keten van kleine supermarkten in Japan, heeft in de eerste plaats een hoge plastische en esthetische waarde. De kunstenaar vermijdt elke openlijke kritiek op het fenomeen van de culturele kolonisatie, die het plaatselijke landschap en de gemeenschapsrelaties transformeert. Niettemin eigent hij zich het symbool van de kapitalistische hegemonie toe. Hierdoor onthult hij de bittere tegenstelling van Japan, het land waar de neonreclame werd uitgevonden maar waarvan de industrie nauw verbonden blijft met het naoorlogse streven naar creatieve ontwikkeling en bevestiging. Dit streven werd paradoxaal genoeg onderworpen aan de onpersoonlijke esthetiek van de westerse wereld.

Esko Männikö
° 1959 Pudasjärvi, Finland. Woont en werkt in Oulu.

Als een allegorie van de geografische en sociale eenzaamheid heeft de reeks Organised Freedom het over de immigranten in Noord-Finland, over hun precaire condities in het ruwe, dagelijkse leven in het noorden. De foto’s tonen de bouwvallige interieurs, kapotte voorwerpen en geroeste ijzers die de plaats van de mens hebben ingenomen. Een miskende immigratie als prijs voor de vrijheid, in een bijna antropologische visie.

Sergej Bratkov
° 1960 Kharkov, Oekraïne. Woont en werkt in Moskou.

Bratkovs beelden ademen een bijtend realisme. De situatie waarin zijn helden zich bevinden is zonder meer buitenissig te noemen. Dat geldt zowel voor de extravagantie van de rijken als de nood van de armen, maar allen verkeren ze in een staat van idiote gelukzaligheid. Achter zijn portretten verschuilt zich een collectief verleden waarmee de mensen zich nog niet verzoend hebben en een individuele terughoudendheid tegenover de toekomst. Met zijn foto’s en video’s hekelt Bratkov de ideologische clichés van het Sovjettijdperk en de stereotiepe beelden van de kapitalistische massamedia.

Deimantas Narkevicius
° 1964 Utena, Litouwen. Woont en werkt in Vilnius.

Disappearance of a Tribe(2005) van de Litouwse kunstenaar Deimantas Narkevicius is een opeenvolging van zwart-witfoto’s. Het is een nieuwe blik op het Sovjettijdperk, met de subjectieve, haast affectieve visie die de kunstenaar op zijn land heeft. Op een subjectieve manier associeert hij de geschiedenis van Litouwen met zijn eigen herinneringen. Aan de hand van serene, glimlachende portretten, intieme getuigenissen van de jeugd, die overloopt van energie en hoop in de communistische toekomst, stelt Deimantas Narkevicius het documentairebeeld, dat wordt beschouwd als de historische waarheid, in vraag. Hij ontmaskert de collectieve utopie die bijdroeg tot het smeden en verstevigen van de illusie van een heel tijdperk.

Shirin Neshat
° 1957 Qazvin, Iran. Woont en werkt in New York.
Shirin Neshat is van Iranese oorsprong, maar woont sinds voor de machtsovername van Khomeini in 1979 in de Verenigde Staten.

Met The Last Word (2003) onthult Shirin Neshat de dwingende macht die de overheid uitoefent op auteurs en intellectuelen die als een gevaar voor de sociale orde worden beschouwd. Maar hoe hard de ondervragingen of de intimidatie vanwege de bureaucraten ook mogen zijn, ze slagen er niet in de dromen, de onschuld en de hoop van de auteurs te overwinnen. De overwinning gaat naar de verbeelding, het woord en de stem. Diezelfde stem wordt het symbool van de vrijheid en maakt de mythe van een nieuwe Sheherazade weer actueel, ver van de westerse oriëntalistische percepties, in een versie waarin intelligentie, verzet en moed de onderdrukker uiteindelijk zullen overwinnen.